Көкпар мен көкбөрі: қазақ-қырғыздың ұлттық ойындарының айырмашылығы неде?

Көкпар – қазақ халқының ұлттық спорттық мұрасы саналатын ат үстіндегі ойындардың бірі. Бұл ойын тек қазақ халқына ғана тән емес, оны қырғыз, өзбек, тәжік және басқа да түркі халықтары да әр түрлі атаумен ойнайды. Соның ішінде қырғыз халқының "көкбөрі" ойыны кең танымал. Осы екі ойын бір-біріне ұқсас болғанымен, ойын ережелері мен құрылымы жағынан айтарлықтай айырмашылықтарға ие. Бұл мақалада сол ерекшеліктерді нақты салыстырып көрсетеміз, деп хабарлайды Sportinside.kz.

Ойын атауы мен мағынасы

Көкпар – қазақ тіліндегі "көк" (көк серке, жас, тірі) және "пар" (жұлып алу, тартып алу) сөздерінен шыққан. Яғни, көкпар — серкені тартып алу ойыны.

Көкбөрү (көкбөрі) – қырғыз тілінде "көк" – аспан, ал "бөрү" – қасқыр деген мағына береді. Бірақ қазіргі таңда бұл атау көкпарға ұқсас ат ойынының қырғызша нұсқасын білдіреді.

Ойын құралы

Екі ойында да серкенің (ешкінің) денесі ойын құралы ретінде пайдаланылады.

Кейде арнайы жасанды муляждар да қолданылуы мүмкін (әсіресе халықаралық жарыстарда).

Ойын алаңы мен құрылымы

Көкпар (Қазақстан):

• Шексіз жазық немесе арнайы шеңбер алаң
• Қақпа болмайды, шаңырақ тәрізді шеңбер (тайқазан) – ұпай салу нүктесі
• Әр шабуылшы жеке әрекет етеді
• Бірнеше қатысушы серкені таласа тартады

Көкбөрү (Қырғызстан):

• Арнайы тұйықталған стадион, төртбұрышты
• Екі жақта арнайы қазан тәрізді қақпа болады
• Командалық ойын, шабуыл мен қорғаныс нақты бөлінген
• Әр команда тактикалық шабуылмен қазанға салуға ұмтылады

Ереже және есептеу тәсілі

Көкпарда серкені алып, тайқазанға бірінші жеткізген салымшы ұпай алады. Жеке шеберлікке, мықтылық пен аттың дайындығына мән беріледі.

Көкбөрүде ұпай нақты ереже бойынша командалық әрекетпен есептеледі. Бір команда серкені қарсы жақтың қазанына салса – 1 ұпай.

Ойын уақыты

Көкпардың уақыты кейде алдын ала шектелмейді, кейде жарыс форматында бірнеше минуттық кезеңдерге бөлінеді.

Көкбөрүде нақты уақыт белгіленген (мысалы, 3 таймнан тұратын 20-25 минуттық кезеңдер).

Танымалдылық және даму жолы

Көкпар Қазақстанда ұлттық спорт ретінде кең танылып, ресми федерация жұмыс істейді. Республикалық және халықаралық жарыстар тұрақты өтеді.

Көкбөрү – Қырғызстанда кеңінен дамыған. Бұл елде көкбөрү – ұлттық бренд саналады. 2018 жылы Қырғызстанда өткен Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының басты түрі де осы болды.

Рухани және мәдени мағынасы

Көкпар – батырлық, күш, төзімділік пен елдік рухтың символы. Қазақ халқы үшін бұл тек ойын емес, ұлттық бірлік пен намыстың көрінісі.

Көкбөрү – қырғыз халқы үшін батыр ата-бабалардың ерлігін еске алатын қасиетті ойын. Бұл – жауынгерлік рух пен командалық бірлікті ұштастыратын мәдени мұра.

Қорытынды

Көкпар мен көкбөрү – түркі халықтарының ортақ мұрасы, алайда ережесі мен өткізілу тәртібі жағынан бір-бірінен едәуір ерекшеленеді. Көкпарда даралық пен ерлік алға шықса, көкбөрүде тактика мен командалық ойын маңызды. Екі ойын да ұлттық болмыстың бір бөлшегі ретінде келер ұрпаққа дәріптелуі тиіс.