Сұлтанғали Қаратаев – қазақтың тұңғыш спорт комментаторы

Сұлтанғали Қаратайұлы Қаратаев – қазақ спорт журналистикасының негізін қалаған тұлғалардың бірі. Ол – отандық спорт комментаторлығының көшбасшысы, осы саланың тұңғыш қазақ өкілі ретінде тарихта қалды. Оның ізімен талай буын өсті, талай комментатор қалыптасты. Қазақ тілді спорт трансляциясының арғы бастауында тұрған Сұлтанғали Қаратаевтың еңбегі өлшеусіз.

Балалық шағы және спортқа келуі

Сұлтанғали Қаратаев 1936 жылы 23 маусымда Ақтөбе облысында дүниеге келген. Мектеп қабырғасында жүргенінде-ақ спортқа бейім болған. 8-сыныпты аяқтаған 18 жасында оны жазғы лагерьге дене шынықтыру жетекшісі ретінде жіберуі – болашақ спорт маманының өмір жолындағы алғашқы бетбұрыстардың бірі болды. Сол сәттен бастап спортпен тұрақты шұғылданып, осы салаға толық бет бұрады.

Комментаторлық жолы

Сұлтанғали Қаратаевтың кәсіби комментатор ретіндегі жолы өткен ғасырдың 70-жылдары басталды. Алматының Орталық стадионынан тікелей эфирде қазақ тілінде алғаш рет спорт комментаторлығы жүргізген – дәл осы Сұлтанғали Қаратаев болатын. Бұл – тек жеке жетістік емес, қазақ тілді аудитория үшін тарихи оқиға еді.

Ол Қазақ радиосы мен Қазақ теледидарында ұзақ жылдар бойы қызмет етті. Тележурналистика саласындағы тәжірибесі мол, даусы көрерменге сенім ұялатып, спортты сүйіп көруге себепші болды.

Қазақша спорт терминдерінің негізін қалаушы

Сұлтанғали Қаратаевтың тағы бір өлшеусіз еңбегі – қазақша спорт терминологиясын қалыптастыру. Қазіргі кезде спорт комментаторлары қолданатын көптеген терминдердің авторы – осы кісі. Мысалы:

• Айып алаңы
• Оң қаптал, Сол қаптал
• Қосалқы құрам,
• Қосымша уақыт,
• Бұрыштама добы, т.б.

Бұл сөз тіркестері қазір тек спорт комментаторлары ғана емес, журналистер мен жанкүйерлер арасында да жиі қолданылады. Ол тікелей аудармаға емес, мағынаға мән берген.

Ұстаздық жолы мен шәкірттері

Сұлтанғали Қаратаев – кәсіби комментаторлар мектебінің негізін қалаушы. Ол Рабат Жәнібеков, Диас Омаров, Қынабай Аралбаев сияқты кейінгі буын комментаторларға бағыт-бағдар беріп, оларды тәрбиелеген білікті ұстаз. Қазіргі қазақ спорт журналистикасында жүрген көптеген мамандар оның мектебінен өтіп, тәжірибе жинады.

Шығармашылық мұрасы

Ол спорттың барлық түрінен трансляция жүргізіп, стадиондар мен ареналардағы атмосфераны экран алдында отырған көрерменге әсерлі жеткізе білді. Оның комментаторлық стилі нақты, қысқа, әрі бейнелі болған. Тыңдарманды жалықтырмай, спорттағы сәтті оқиғаларды көркем тілмен суреттейтін.

Өмірінің соңы

Сұлтанғали Қаратаев 2018 жылдың 27 ақпанында Алматы қаласында 81 жасында дүниеден озды. Артында мол мұра қалдырған тұлғаның есімі қазақ спорт журналистикасының шежіресіне алтын әріппен жазылды.