Биыл қазақ халқының даңқты ұлы, желаяқ Ғұсман Қосановтың туғанына 90 жыл толады. Ол – Қазақстанның спорт тарихында есімі алтын әріппен жазылған тұңғыш Олимпиада жүлдегері. 1960 жылы Римде өткен XVII жазғы Олимпиада ойындарында 4х100 метрлік эстафетада күміс медаль жеңіп алып, қазақ атын әлемге танытқан тұлға.
Туған жері мен балалық шағы
Ғұсман Қосанов 1935 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Бородулиха ауданындағы Изатолла ауылында дүниеге келген. Әкесі Ситтық Ұлы Отан соғысына қатысып, ауыр жараланып елге оралады. Анасы Бибінұр 1942 жылы қайтыс болып, Ғұсман мен бауырларының тәрбиесін нағашы әжесі Какім қолына алады.
Ауылдағы жеті жылдық мектепті тәмамдаған соң, Ғұсман Семейдегі №13 кәсіптік училищеде оқып, кейін депода жұмыс істейді. Сол жылдары шаңғы және жеңіл атлетикамен белсенді түрде шұғылдана бастайды.
Алғашқы жетістіктері мен әскердегі жылдар
1954 жылы Қырымның Севастополь қаласында әскери борышын өтеп жүріп, өзінің спорттағы қабілетін барынша таныта түседі. 100 метрге жүгіруде көрсеткен нәтижелері арқылы біртіндеп үлкен спортқа жол ашады. Ол кезеңде 10,8 секунд нәтиже – өте жоғары көрсеткіш болатын.
Молдавиядағы мансап және Олимпиада жолы
Ғұсман Қосанов Молдавияға шақырылып, Кишиневтегі дене шынықтыру техникумында оқып, сонда спорттық шеберлігін дамытады. 4 рет Молдавия чемпионы, КСРО чемпионы атанып, 1960 жылы КСРО құрамасына қабылданады. Олимпиада алдындағы шешуші жарыста оның командасы 4х100 метрлік эстафетаны 40,7 секундта жүгіріп өтіп, жолдама жеңіп алады.
1960 жылғы Олимпиададағы тарихи жетістік
Римдегі Олимпиадада Қосанов бастаған КСРО құрамасы 4х100 метрлік эстафетада күміс жүлдеге ие болып, қазақ спортының жаңа дәуірін ашты. Бұл – Қазақстан тарихындағы алғашқы Олимпиада медалі болатын. Осы жеңіс арқылы Қосанов күллі КСРО-да мойындалған спринтерге айналды.
Алматыға оралуы және жаттықтырушылық кезеңі
1961 жылы демалысқа келген Қосанов Қазақ КСР-інің басшысы Дінмұхамед Қонаевпен кездесіп, Алматыға келуге мүмкіндік алады. Орталық стадион маңынан пәтер алып, спорттық жолын елде жалғастырады. Ол жаттықтырушы ретінде көптеген шәкірт тәрбиелеп, олардың қатарында Олимпиада жүлдегері Людмила Голомазова да бар.
1965 жылы ҚазМҚДИ-ді бітірген соң, жаттықтырушылықты толығымен қолға алып, республикалық спорт шеберлігі мектебінде қызмет етеді. Ол қызмет еткен жылдары Қазақстанның рекордтары жаңарып, халықаралық деңгейде танымал спортшылар қалыптасты.
Өкініш пен өмірінің соңғы кезеңі
Өкінішке қарай, 1990 жылы Ғұсман Қосанов бар болғаны 53 жасында дүниеден өтті. Ол Кеңсай зиратына жерленді. Өзі көзі тірісінде көбірек құрметке лайық болса да, оның еңбегі толық бағаланбай қалған еді. Алматыда оның атымен өткізілетін жеңіл атлетика мемориалы кейінгі ұрпаққа тағылым болуда.
Шығыс Қазақстанда да Қосановтың есімін ұлықтау жолында жұмыстар жасалып жатыр. Оның туған ауылындағы мектепке және спорт мекемесіне есімін беру бастамалары қолға алынған.
Қорытынды
Ғұсман Қосанов – тек Олимпиада жүлдегері емес, тұтас бір дәуірдің символы. Ол қазақ жастарына спортпен айналысуға үміт сыйлады, елінің атын әлемге танытты. Оның өмірі мен ерлігі – кейінгі ұрпаққа өнеге. 85 жылдық мерейтойы қарсаңында қазақтың тұңғыш желаяғын еске алу – әрқайсымыздың парызымыз.